هندیجان، شهری باستانی میان آب‌ها
شهرستان هندیجان یکی از بنادر تاریخی و کهن اهواز است. این بندر با قدمتی ۳۰۰۰ هزار ساله از مناطق دیدنی است که تاریخ آن به دوران پیش از امپراتوری هخامنشیان بر می‌گردد.
شهرستان هندیجان با مختصات جغرافیایی E:376012 و N:3345652 و ارتفاع ۵ متر از سطح دریا در جنوب شرقی اهواز در فاصله ۱۷۰ کیلومتری از مرکز اهواز قرار گرفته است.
این شهرستان با جمعیت حدود ۴۰ هزار نفر در حاشیه خلیج واقع شده است و دارای ۹۰ کیلومتر مرز آبی با خلیج است. رودخانه زهره با عبور از شهر هندیجان آن را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرده که در نهایت در محل بندر سجافی در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی این شهر به خلیج می‌ریزد. شهرستان هندیجان به دو بخش مرکزی و زهره تقسیم می‌شود.
جغرافیای هندیجان را بیشتر دشت و صحرا تشکیل می‌دهد، ولی در بخش شرقی آن کوه‌های رگ سفید قرار دارد که مرز میان هندیجان و امیدیه است. در بخشی از این منطقه کوهستانی که در مسیر هندیجان – دیلم قرار گرفته چشمه‌هایی وجود دارند که مناطق گردشگری بکر و زیبایی را به وجود آورده‌اند.
این چشمه‌ها با نام‌های بی‌بی بانو، دهنو و بوطاهری شناخته می‌شوند. همچنین قندیل‌های نمک به وجود آمده در دل این منطقه کوهستانی از زیباترین جلوه‌های طبیعت و بسیار ویژه و منحصربه‌فرد هستند.
از جمله عادات مردم هندیجان رسم 《شوخوس》است که با رسیدن بهار و متعادل شدن هوا در دشت و صحرا در ساحل بحرکان یا در کنار چشمه‌سارها و یا در دشت‌های اطراف شهر، چادر برپا می‌کنند و یک یا چند شب در آنجا اسکان نموده و به تفریح و شادی می‌پردازند.
ساحل بحرکان و اسکله ماهیگیری آن با طول حدود ۲ کیلومتر، ساحل رودخانه زهره و گشت آبی توسط لنج بر روی آن و محل تجمع لنج‌ها در رودخانه در شهر هندیجان مناظر بدیع و جاذبه‌های طبیعی بی‌نظیری به وجود آورده‌اند.
مردم ساکن در این منطقه را دو قوم لر و عرب تشکیل می‌دهند و انواع غذاها و شیرینی‌ها و نان‌های سنتی توسط این اقوام تهیه می‌شود. از جمله مرسوم‌ترین غذاها و نان‌های سنتی می‌توان نان گتگتو، نان بَل بَل، تَبدون، شیرینی کُکال، حلوای عسیده و از انواع غذاها می‌توان چُندر لوبیا، او خایه، ماهی زوری کبابی را نام برد.
از گیاهانی که در این منطقه کشت می‌شود و باعث رونق اقتصادی این شهر هستند می‌توان به کنجد و زیتون اشاره کرد که به‌واسطه وجود این مزارع کارگاه تولید روغن زیتون و کنجد تأسیس شده است. از انواع گیاهان بومی که خوراکی با آنها تهیه می‌شود دره، کاکُل، جیکه و توله، گتگتو هستند.
علاوه بر آن کیفیت و مرغوبیت میگو و انواع ماهی، هندیجان را به مرکز مهم گردشگری خرید تبدیل کرده است. از انواع ماهی مرغوب هندیجان که به سایر استان ها و کشورهای دیگر صادر می‌شود می‌توان به شوریده، میش ماهی، شیر، حلوا سفید و سیاه، زبیدی، شانک، شَهری، همام اشاره کرد.
صنایع دستی هندیجان در حال حاضر شامل حصیربافی، کپوبافی، چرم‌دوزی، نخ‌ریسی، گرگور بافی و صنایع دریایی است. در گذشته عبابافی و جاجیم‌بافی و مشک دوزی نیز رواج داشته که امروزه تقریبا منسوخ شده است. صنعت لنج‌سازی با چوب در این شهر از دیرباز وجود داشته است و یکی از جاذبه‌های این منطقه محسوب می‌شود. صنعت لنج‌سازی هندیجان که به ثبت ملی نیز رسیده است، در حال حاضر به دلیل ممنوعیت استفاده بی‌رویه از چوب درختان، این صنعت با مواد مصنوعی به حیات خود ادامه می‌دهد.
از مهم‌ترین مراکز ساخت صنایع دستی در هندیجان روستای جیری است که بیشتر ساکنان آن را عرب هستند.و هنر حصیر بافی از صنایع بومی این منطقه است.
هندیجان در دوره‌های مختلف با نام‌های “اندیگان”، “هندیگان”، “هندیون” نامیده می‌شده و در واقع از دو واژه هند و گان تشکیل شده هند یا اند در زبان سانسکریت به معنای آب است و “گان” یا “جان” پسوند مکان است بنابراین واژه هندیجان به معنای سرزمین آب است.
قدمت این شهرستان براساس آثار و محوطه‌های تاریخی برجای‌مانده که تا کنون به دست آمده به اواخر دوره ایلام (حدود ۳۰۰۰) سال پیش می‌رسد که آثار این دوره به‌صورت پراکنده مشاهده شده ولی بر اساس آثار موجود به نظر می‌رسد که اوج رونق و شکوفایی این منطقه در دوره اواخر ساسانی – اوایل اشکانی بوده است. از جمله مهم‌ترین محوطه‌های برجای‌مانده می‌توان به محوطه باستانی آسک در شمال هندیجان در منطقه کوهستانی کلات، بقایای بندر باستانی مهروبان در جنوب هندیجان در روستای شاعبدالله، محوطه‌های تاریخی متعدد در روستای دهملا، محوطه کدوک و محوطه سه‌راه بوزی اشاره کرد.
از جمله جاذبه‌های تاریخی موجود در شهرستان هندیجان می‌توان به خانه‌ها و مساجد متعدد اشاره کرد. قدیمی‌ترین بناهای تاریخی برجای‌مانده در هندیجان بر اساس نوع معماری و شواهد موجود، متعلق به اواخر دوره قاجار هستند. مصالح مورد استفاده در این بناها بیشتر آجر با نمای کاهگل با سقف‌هایی پوشیده از چندل است. از جمله این ابنیه می‌توان به خانه اربابی سویره، خانه و مسجد شاه عنبر، مسجد بحرینی‌ها، و خانه اربابی دهملا اشاره کرد. از دیگر مکان‌های دیدنی که می‌توان به‌عنوان گردشگری سیاه از آن نام برد، محلی است به نام خرفخانه در روستای غوله که حفره‌هایی است که به‌صورت طبیعی در دل کوه وجود دارند. در گذشته افراد سالمند و بیمار را که از نگهداری آن در خانه ناتوان بودند و یا در هنگام کوچ امکان همراه بردن آنها وجود نداشت را در این اتاقک‌های موجود در کوه قرار می‌دادند و مقداری آب و غذا در کنار آنها قرار داده و سپس به مسیر خود ادامه می‌دادند.
