گنبد نمکی جاشک بوشهر بزرگترین گنبد نمکی درکشورهای خلیج است
یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی استان بوشهر، گنبد نمکی جاشک است. این جاذبه منحصر‌به‌فرد در کوه جاشک، قرار دارد و شامل غارهای نمکی، آبشارهای نمکی، چشمه‌های نمکی، دودکشهای جن و دیگر سازه‌های طبیعی می‌شود که هرکدام جذابیت خاص خود را دارد. همچنین گنبد نمکی جاشک به‌عنوان بزرگترین و زیباترین گنبد نمکی در سطح خاورمیانه است.
بعد از اشغال اهواز توسط حاکمیت تهران هیچ یک از جاذبه های تاریخی و ملی این منطقه حفظ و نگهداری نمی شود و همه این آثار به مرور زمان فرسایش و تخریب خواهند شد. سه استان بوشهر اهواز هرمز گان در زمان شیخ خزعل یکی از زیباترین شهر های خاورمیانه و قدرتمند ترین کشورهای خلیج به شمار می رفت.
بوشهر یکی از شهر های زیبایی که به نخلستان هایش معروف بوده است امروز به سرزمینی خشک با نخل هایی فروخته شده و صادر شده بدل گشته است.
گنبد نمکی جاشک که با نام‌های کوه نمک جاشک و گنبد نمکی دشتی نیز شناخته می‌شود، ناحیه وسیع و مرتفعی در کوه جاشک است. این گنبد از بزرگترین، فعال‌ترین و زیباترین گنبدهای نمکی خاورمیانه به شمار می‌آید و به‌عنوان تنها اثر طبیعی ملی استان بوشهر، در سال ۱۳۸۸ به ثبت رسید.
اما حکومت ایران برای نگهداری از گنبد نمکی جاشک بوشهر تلاشی نمی کند.
این کوه نمک با دارا بودن چشم‌اندازهای زیبای زمین‌شناسی، انواع سنگ‌های مختلف، غارهای طبیعی و طبیعت بکر درون آن‌ها، آبشارکوه‌ها و آویزه‌های نمکی نه‌تنها چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد، بلکه بهترین محل برای محققان علاقه‌مند به علم زمین‌شناسی است. رنگ سفید نمک‌های طعام گنبد به منطقه جلوه‌ای زیبا بخشیده است، به‌نحوی که از جاده خورموج دیر به‌صورت یک کوه برفی زیبا در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر می‌شود.
گنبد نمکی جاشک از جاهای دیدنی بوشهر است و در بخش‌های کاکی و بردخون، حدفاصل دو شهرستان دشتی و دیر واقع شده است و شرق روستای گنخک، در شهرستان دشتی و شمال روستای جاشک، در شهرستان دیر قرار دارد. این گنبد نمکی در دل کوه جاشک، در نزدیکی انتهای شمالی آن، جا خوش کرده است و مرتفع‌ترین قسمت کوه را تشکیل می‌دهد. غرب آن روستای گنخک، شرق آن روستای کردلان و شمال‌شرقی آن روستای درویشی (شهرستان دشتی) و جنوب آن روستای جاشک قرار دارد.
گنبد نمکی جاشک ۱۲ کیلومتر درازا و ۴.۵ کیلومتر پهنا دارد. وسعت گنبد حدود ۳۶۶۶ هکتار و ارتفاع قله آن ۱۳۵۰ متر از سطح دریا است. موقعیت خاص گنبد نمکی جاشک که باعث شوری آب رودخانه مند می‌شود، شاید تنها عامل زیان‌رسان به منطقه باشد. رودخانه تا قبل از روستای باغان شیرین و قابل شرب و استفاده کشاورزی است؛ اما پس از عبور از کنار گنبد و دور زدن آن، آب رودخانه با درصد زیادی شوری همراه می‌شود. در فصل پربارش، آب رودخانه سطح دشت‌های چغاپور و دشتی را فرامی‌گیرد و بهعلت تبخیر زیاد، نمک روی سطح خاک باقی می‌ماند و باعث شوری زمین‌های منطقه می‌شود.
منطقه جاشک کوهستانی محسوب می‌شود و بهعلت شرایط خاص توپوگرافی و اقلیمی، فاقد هرگونه چشمه‌های آب شیرین، آبشخور و چاه است. تنها غارهای نمکی و چشمه‌های نمکی به تعداد فراوان در آن واقع شده‌اند. بخش‌هایی از گنبد که نمک دارد، فاقد هرگونه پوشش گیاهی هستند. البته بیشتر لایه‌های سازنده کوه آهکی است که از میان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گیاهی بسیار خوبی برخوردار است. در دامنه‌های کوه نیز گیاهان مقاوم به شوری مشاهده می‌شود. در کل پوشش گیاهی منطقه شامل گون، گیشدار و قیچ است که در فصل زمستان و بهار، انواع گیاهان یک‌ساله سطح زمین را می‌پوشاند و زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. همچنین در دره‌هایی که از نمک‌زارهای نمکی در امان مانده‌اند، درختچه‌های کنار و اشک به‌وفور دیده می‌شود.
در ایران شایعه شده است که برخی این پدیده را نتیجه نوعی نفرین می‌دانند. طبق باور برخی، در گذشته‌های، بزهایی با شیرهای خوشمزه در این منطقه زندگی می‌کردند. لذیذ بودن شیرهای بزها، زنان را وسوسه می‌کرد که آن‌ها را بدوشند. هرکدام از زنان که اقدام به دوشیدن بزی می‌کرد، با همان بز به سنگ بدل می‌شد. بدین‌ترتیب زنان و بزها به سنگ تبدیل شدند و گنبد نمکی جاشک شکل گرفت.
برخی دیگر نیز باور دارند که این مکان محل زندگی یک دیو بوده و از او محافظت می‌کرده است.
گنبد نمکی دشتی
گنبد نمکی دشتی میزبان کانی‌ها و بلورهای زیبای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده‌اند. تنوع رنگ نمک‌های گنبد پدیده‌ای متحیر و شگفت‌انگیز است که کمتر جایی می‌توان مشابه آن را یافت. این رنگ‌های متنوع قرمز، قهوه‌ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نقش مهمی در جذب گردشگران ایفا می‌کنند و بلورهای زیبای نمک و بسیاری کانی‌های غیر سیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیرفلزی برای هر بیننده‌ای جذاب هستند.
یخچال‌های نمکی
یخچال‌های نمکی از جمله پدیده‌های زیبای گنبد نمکی دشتی به شمار می‌روند و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده می‌شوند. این یخچال‌ها که حاصل حرکت ثقلی توده‌های نمکی در جهت شیب زمین است، در حاشیه کناره گنبد تشکیل می‌شود و به‌دلیل مشابهت آن با یخچال‌های یخی به این نام شهرت یافته‌اند.
آبشارهای زیبای نمکی
آبشارهای زیبای نمکی از دیگر ویژگی‌های گردشگری گنبد نمکی دشتی هستند که چهره‌ای بس زیبا و دلنشین را به آن بخشیده‌اند. این آبشارها در واقع مسیر طبیعی جریان آب گنبد هستند. در فصول کم‌آبی به‌واسطه تبخیر کامل آب، بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به‌ویژه در مسیر آبشارها ایجاد می‌شوند و منظره تماشایی آبشار نمکی را ایجاد می‌کنند. این پدیده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پاییز دیده می‌شود.
دره گل کلم
دره گل کلم یکی از جالب‌ترین دیدنی‌های منطقه است. سراسر سطح دره را نمک‌هایی پوشانیده‌اند که به‌صورت گل کلم هستند. ابعاد این گل کلم‌های نمکی با یک‌دیگر متفاوت است و برخی از آن‌ها به‌صورت شکوفه‌هایی شکوفا به‌نظر می‌آیند.
پلایا
پلایا از پدیده‌های زیبای فرسایش حاصل از گنبدهای نمکی است که در دشت‌های دامنه‌ای پایین دست گنبدها به‌دلیل شور بودن آب‌های فصلی حاصل از این گنبدها و سیلان آن روی دشت و تمرکز در نواحی خط‌القعر آبرفت‌ها به‌صورت پهنه‌های نمکی ایجاد می‌شود.
دودکشهای جن
دودکشهای جن که با نام تخت دیو نیز شناخته می‌شوند، از زیباترین پدیده‌های فرسایشی گنبد جاشک هستند. این پدیده به‌دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها، به‌صورت ستون‌هایی در میان نمک‌های گنبد ظاهر شده‌اند.
غارهای نمکی
غارهای نمکی از دیگر جلوه‌های تماشایی گنبد نمکی دشتی هستند. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می‌شوند، در جای‌جای گنبد قابل‌مشاهده هستند. در بخش‌های داخلی این غارها، بلورهای زیبای نمک به‌صورت استلاگمیت و استلاگتیت جلوه‌ای دیدنی به غارها بخشیده‌اند.
چشمه‌های نمکی
این چشمه‌ها در واقع نبض حیات گنبد نمکی جاشک هستند. از دل چشمه‌ها آب شور از اعماق زمین به سطح آن راه می‌یابد. این چشمه‌ها را در جای‌جای محدوده می‌توان دید. بدون چشمه‌های نمکی، گنبد نمکی جاشک به پایان خود می‌رسد.
