کاهش نفوذ ایران در عراق بعد از مرگ قاسم سلیمانی تاکنون
روز یکشنبه دهم بهمن‌ماه برابر با ۳۰ ژانویه خبرگزاری فارس از قول شبکۀ خبری «الحَدَث» نوشت که روز شنبه اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدسِ سپاه پاسداران، در سفری غیررسمی به عراق، نخست به سامرا و سپس عصر یکشنبه به اربیل رفت. او در این سفر در جمع نیروهای حشدالشعبی نیز حضور یافت و در جریان امور امنیتی منطقه قرار گرفت. به گزارش اتحادیۀ میهنی کردستان، قاآنی هم‌چنین با مسعود بارزانی، دبیر کل حزب دموکرات کردستان عراق، دیدار کرد و پیام علی خامنه‌ای را به او رساند.
گفته می‌شود مأموریت قاآنی در این سفرِ غیررسمی به اربیل و دیدار با بارزانی جلوگیری از توافق حزب دموکرات کردستان با مقتدا صدر برای تشکیل دولت جدید عراق بوده است. مقتدا صدر مخالف نفوذ ایران در عراق است. جنبش او به نام «ائتلاف سائرون» در انتخابات پارلمانیِ عراق در اکتبر گذشته برندۀ اصلی شد و از ۳۲۹ کرسی ۷۳ کرسی را از آنِ خود کرد. در حالی که «ائتلاف فتح» وابسته به شبه‌نظامیان وفادار به جمهوری اسلامی ایران شکست سختی خورد و از ۵۴ کرسی که در انتخابات ۲۰۱۸ به دست آورده بود ۳۷ کرسی را از دست داد.
در اعتراض به نتایج انتخابات پارلمانیِ اکتبر گذشته گروه‌های شبه‌نظامیِ هوادار جمهوری اسلامی با به راه انداختن تظاهرات چندین هفته بغداد را به آشوب کشیدند. آن تظاهرات چند کشته برجای گذاشت. در این میان اقامتگاه مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، هدف حملۀ سه پهباد قرار گرفت.
مقتدا صدر حملۀ تروریستی به اقامتگاهِ نخست وزیر عراق را حمله به کشور و ملت عراق توصیف کرد و از ارتش و نیروهای انتظامی خواست تا بازگشت وضعیت عادی به کشور قدرت را در دست بگیرند.
برهَم صالح، رئیس جمهورِ کُردتبار عراق، نیز آن حمله را کاری خطرناک و جنایتی نفرت‌انگیز برضد عراق توصیف کرد. مسئولیت آن حمله را کسی به عهده نگرفت.
اما جمهوری اسلامی آن را «مشکوک» خواند و به طور سربسته آمریکاییان را به دست داشتن در آن حمله متهم کرد. ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، نوشت: بی‌ثباتی در عراق به نفع گروه‌های مقاومت نیست. معترضین به نتایج انتخابات تاکنون درخواست‌های خود را به صورت مسالمت‌آمیز مطرح کرده‌اند. اما «اشغالگران عراق» همۀ ابزارهای سیاسی، امنیتی و نظامی خود را برای ناامن سازی و ایجاد بی‌ثباتی در عراق بسیج کرده‌اند.
عمّار حکیم، روحانی شیعۀ عراقی و رهبر «جریان حکمت ملی» عراق و رئیس ائتلاف ملی، نیز حمله به اقامتگاه الکاظمی را محکوم کرد و گفت که چنین کاری اقتدار دولت عراق، اعتبار آن را در افکار عمومی جهان و نیز دستاوردهای امینتی، سیاسی و اقتصادی کشور را به خطر می‌اندازد.
گروه‌های شبه‌نظامی نزدیک به ایران با درخواست ابطال نتایج انتخابات پارلمانی به دادگاه فدرال عراق شکایت کردند. اما دادگاه شکایت آن‌ها وارد ندانست.
نخستین جلسۀ پارلمان تازۀ عراق نهم ژانویه (۱۹ دی‌ماه)، درست سه ماه پس از انتخابات تشکیل شد. اما نمایندگان نتوانستند دربارۀ فراکسیونِ اکثریت و انتخاب رئیس پارلمان و دو معاون او به توافق برسند. در نتیجه، کار به درگیری کشید. گفته می‌شود اعضای فراکسیون صدر به رئیس سِنی و موقت پارلمان حمله کردند و او را راهی بیمارستان کردند.
گروه «چارچوب هماهنگی شیعیان» شامل گروه‌های شیعی وفادار به جمهوری اسلامی و چند حزب کُرد و سُنّیِ معترض به نتایج انتخابات مدعی‌اند که در مجموع بیش از «ائتلاف سائرون» به رهبری مقتدا صدر رأی آورده‌اند.
رسیدن به ریاست پارلمان نیازمند رأی مثبت ۱۶۵ نماینده از ۳۲۹ نماینده است. رئیس پارلمان، نامزد پست ریاست جمهوری را معرفی می‌کند و او باید ۲۱۰ رأی مثبت را از آنِ خود کند تا به این مقام دست یابد. رئیس جمهور سپس نامزد پیشنهادیِ فراکسیون اکثریت را مأمور تشکیل کابینه می‌کند.
برپایۀ توافقی نانوشته کە از نخستین انتخابات پارلمان عراق پس از سقوط صدام حسین مراعات می‌شود، ریاست پارلمان را به گروه‌های اهل سنت، ریاست جمهوری را به کُردها و مقام نخست وزیری را به شیعیان واگذار می‌‌کنند.
به نوشتۀ «العربیة» مأموریت قاآنی در سفر نامنتظرش به اربیل، دیدار با نیروهای سیاسی کُرد به ویژه منصرف کردن رهبر حزب دمکرات کردستان عراق از توافق با مقتدا صدر بود. این سفر در حالی انجام گرفت که چندی پیش گفت و گوها میان مقتدا صدر و «هیأت هماهنگیِ» احزاب شیعۀ وفادار به ایران برای رسیدن به توافق به بن‌بست رسید.
سفر قاآنی یک روز پیش از دیدار محمد حَلبوسی، رئیس پارلمان عراق، نِچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، و مقتدا صدر انجام گرفت. به گفتۀ مُهَنَد الجنابی، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه جیهان، قاآنی در دیدار با مسعود بارزانی یا او را متقاعد می‌کند که از ائتلاف با مقتدا صدر چشم بپوشد و عقد اتحاد با «هیأت هماهنگی» احزاب شیعه ببندد، یا اگر خواهان ائتلاف با صدر است باید پست ریاست جمهوری را به «حزب اتحادیۀ میهنی کردستان» واگذار کند و به نامزدی برهم صالح تن در دهد.
اما، به عقیدۀ مُهَنَد الجنابی، حزب دمکرات کردستان برای تعیین نامزد ریاست جمهوری نیازی به حمایت گروه‌های شیعۀ وابسته به ایران ندارد.
به گفتۀ فِراس اِلیاس، پژوهشگر استراتژی‌های بین‌المللی و کارشناس گروه‌های مسلح، مشکل ایران افزون بر افولِ نفوذ و اعتبار آن در عراق، ناتوانی اسماعیل قاآنی در به انجام رساندن وظیفه‌ای است که پیش از او به عهدۀ قاسم سلیمانی بود. افول نفوذ ایران در عراق با مرگ سلیمانی شتاب گرفت.
نویسنده: علیرضا مناف زاده / منبع: رادیو فرانسه
