چگونه ایران و روسیه از طریق سوریه سلاح ارسال می‌کردند؟
ارسال سلاح میان روسیه و حکومت تهران یکی از مهم‌ترین ابعاد همکاری راهبردی این دو کشور در سال‌های اخیر بوده است. امضای قرارداد جدید میان مسکو و تهران در ژانویه ۲۰۲۵، به این همکاری شتاب بیشتری بخشید، اما این دو کشور در شرایطی که نفوذشان در سوریه رو به کاهش است، با چالش‌هایی مواجه شده‌اند.
در تاریخ ۱ اکتبر ۲۰۲۴، شبکه دولتی روسیه «آر تی» تصاویری از فرودگاه لاذقیه منتشر کرد که در آن فرود یک هواپیمای باربری متعلق به شرکت هواپیمایی فارس قشم، وابسته به سپاه پاسداران، دیده می‌شد. در تصاویر، کیسه‌هایی که ادعا شده بود «کمک‌های بشردوستانه» هستند، نمایش داده شد، اما پس از حمله نیروی هوایی اسرائیل به پایگاه روسی حمیمیم، مشخص شد که این کیسه‌ها حاوی سلاح و تجهیزات نظامی بوده‌اند.
شرکت فارس قشم که مقر آن در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی قرار دارد، به عنوان یک شرکت خصوصی معرفی شده، اما در واقع تحت کنترل سپاه پاسداران است. این شرکت از مسیرهای پروازی نامتعارف برای انتقال سلاح به گروه‌های نیابتی حکومت تهران استفاده می‌کند. گزارش‌های اطلاعاتی حاکی از آن است که این شرکت در انتقال قطعات موشکی و تسلیحات پیشرفته به لبنان و سوریه نقش داشته است.
نیکیتا اسماگین، کارشناس خاورمیانه، معتقد است که ایران برای حمل و نقل تسلیحات از مسیرهای زمینی و دریایی نیز بهره می‌برد، اما روسیه در شرایط فعلی تمایلی به ادامه این همکاری ندارد. کاهش نفوذ حکومت تهران در سوریه و نیاز مسکو به تقویت روابط خود با دولت جدید دمشق، موجب شده است که روسیه برای حفظ منافع راهبردی خود در منطقه، از برخی همکاری‌ها با ایران فاصله بگیرد.
علاوه بر سوریه و لبنان، هواپیماهای باربری متعلق به فارس قشم چندین بار به کشورهای آفریقایی نظیر اریتره و سودان پرواز کرده‌اند. این کشورها از متحدان نظامی روسیه محسوب می‌شوند و تسلیحات روسی در آنها به طور گسترده معامله می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که حکومت تهران از این مسیرها برای ارسال سلاح به نیروهای تحت حمایت خود در خاورمیانه و آفریقا استفاده کرده است.
حکومت تهران و روسیه در سال‌های اخیر از مسیر سوریه برای انتقال سلاح استفاده کرده‌اند، اما کاهش نفوذ تهران در این کشور و فشارهای بین‌المللی، همکاری آنها را پیچیده‌تر کرده است. با وجود این، گزارش‌های اطلاعاتی نشان می‌دهند که ایران همچنان در تلاش است از مسیرهای هوایی و دریایی برای ارسال تسلیحات به نیروهای نیابتی خود در منطقه استفاده کند، مسیری که می‌تواند در آینده با واکنش‌های شدیدتری از سوی غرب و اسرائیل روبه‌رو شود.
