وجود بنای تاریخی «امامزاده میر محمد حنفیه» گواهی برعرب بودن منطقه بوشهر الاحواز(اهواز)
امامزاده میر محمد حنفیه در جزیره خارک، مدفن پسر امام علی (ع) است؛ هرچند قطعیتی در این‌‌باره وجود ندارد. معماری جذاب بقعه در کنار اهمیت تاریخی آن، این مجموعه را به مقصدی تاریخی فرهنگی در خارک تبدیل کرده است.
بقعه میر محمد حنفیه، یکی از آثار تاریخی و جاهای دیدنی خارک به شمار می‌آید که قدمت آن به قرن هشتم هجری قمری بازمی‌گردد. این بارگاه همواره مورد توجه مردم شیعه و سنی بوده است. گفته می‌شود دریانوردان خارجی، به‌ویژه گردشگران اهل هندوستان و پاکستان، به‌دلیل ارادتی که برای محمد حنفیه قائل بودند، احتیاجات بقعه را برطرف و آن را ساماندهی می‌کردند.
بارگاه محمد حنفیه امروزه به‌عنوان اثری تاریخی و فرهنگی شناخته می‌شود. به گفته کارشناسان معماری، بنای آرامگاه در سال ۷۳۸ هجری قمری، در دوره سلجوقی ساخته شده است. این اثر در تاریخ ۱۶ آذرماه ساه ۱۳۷۷ هجری خورشیدی، به‌عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسید.
گفته می‌شود امام علی (ع)، از بانویی به نام «خوله بنت جعفر بن قیس» از طایفه بنی حنفیه، صاحب فرزند پسری به نام محمد شد که با توجه به تبار مادرش، به محمد حنفیه شهرت یافت.
اکنون به اعتقاد بسیاری از مردم، پیکر مطهر او در جزیره خارک بوشهر منطقه الاحواز(اهواز) قرار دارد. البته در این مورد قطعیتی وجود ندارد؛ چراکه طبق اعتقاد بعضی، مقبره محمد حنیفه در شهر مکه واقع شده است. برخی دیگر نیز بر این باور هستند که قبر محمد حنفیه در شهر مدینه و در قبرستان بقیع قرار دارد. همچنین در روایتی از امام باقر (ع)، چنین آمده است: در بیماری محمد بن حنفیه، من در کنارش بودم و خودم چشم او را بستم و غسلش دادم و کفنش کردم و نماز بر او خواندم و او را به خاک سپردم.
اعتقادات برخی از مردم بر این است که آرامگاه واقع در جزیره خارک بوشهر منطقه الاحواز(اهواز)، متعلق به محمد حنفیه، همان فرزند امام علی (ع) است. کتیبه‌ای با همین عنوان نیز در آرامگاه منسوب به او وجود دارد. در این کتیبه چنین نوشته شده است: «هذه المشهد امیرالمومنین محمد بن امیرالامومنین علی»
این قاب طولی برابر با ۲.۵ متر و عرضی معادل نیم متر دارد و عبارت فوق بر زمینه کاشی به رنگ آبی و نیز گلبرگ‌هایی به رنگ حنایی، نقش بسته است.
بنای امامزاده میر محمد حنفیه معماری جالب و در عین حال ساده و زیبا دارد. «علی بن حسین بخارایی»، نام سازنده این اثر تاریخی است. وی در این بارگاه دو گنبد هرمی شکل و گنبدی دایره‌ای و کوچک را طرحی و اجرا کرده است. نمونه‌های شبیه به این بنا در بغداد و مناطق نزدیک به خلیج دیده می‌شود.
از آجر، گچ و آهک و نیز سنگ‌های محل برای ساخت بنای بقعه استفاده کرده‌اند. امامزاده میر محمد حنفیه در دو قسمت آرامگاه و مصلی ساخته است.
بخش آرامگاه چهارگوشی با مساحت ۲۰ متر مربع است. محرابی زیبا در بخشی از آرامگاه تعبیه کرده‌اند که به مصلی راه دارد. احتمالا ساختمان مصلی با فاصله زمانی حدود ۲۰۰ سال پس از ساخت بنای آرامگاه، احداث شده است.
فضای داخلی آرامگاه را با استفاده از کاشی‌های ستاره‌ای هشت ضلعی تزیین کرده‌اند که متعلق به عهد مغول است. روی کاشی‌ها تاریخ ۷۳۸ هجری قمری دیده می‌شود. همچنین در برخی از نقاط فضای درونی آرامگاه، کاشی‌هایی به رنگ آبی روشن، تیره و نیز سفید با لعاب‌هایی از رنگ سیاه را می‌توان مشاهده کرد که احتمال می‌رود پس از نیمه نخست قرن ۱۴ میلادی تعبیه شده‌اند. در بخش محراب آرامگاه نیز کاشی‌کاری‌هایی زیبا و تماشایی کار شده است.
مصلی آرامگاه بنایی چهار ایوانی با اضلاع هفت متر است که قسمت ورودی آن در سمت شرقی قرار دارد. در بخش داخلی مصلی تزییناتی زیبا و چشمگیر با استفاده از هنر کاشی‌کاری صورت گرفته است. در این تزیینات از کاشی‌های کوکبی شکلی استفاده کرده‌اند که متعلق به دوران ایلخانی است. تنوع جالبی از رنگ و طرح را در کاشی‌ها می‌توان مشاهده کرد.
بخش بیرونی گنبد آرامگاه و همچنین سر درب ورودی آن، برجستگی‌ها و فرورفتگی‌ها یا همان مقرنس مشاهده می‌شود. ناگفته نماند که گنبد آرامگاه حنفیه خارک، به گنبد آرامگاه دانیال نبی در شوش شباهت قابل توجهی دارد. سطوح جانبی آرامگاه محمد حنفیه جزیره خارک، بیش از چهار متر ارتفاع دارد و در هر یک از گوشه‌های آن، لچکی‌هایی ایجاد شده‌اند. بدین وسیله طرح چهار ضلعی را به چند ضلعی تبدیل ساخته‌اند و گنبدی مضرسی را روی آن ایجاد کرده‌اند. در نمای بیرونی گنبد می‌توان سه دوره و دو ردیف به‌شکل پله را مشاهده کرد که با استفاده از منشورهایی منظم، ایجاد شده‌اند و روی آن‌ها، گنبدی پیازی شکل با یک قبه، قرار گرفته است.
