قلعه پرتغالی‌ها در هرمز اهواز؛ میراث حضور پرتغالی ها در خلیج
قلعه پرتغالی‌ها در جزیره هرمز اهواز یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی بازمانده از دوران استعمار پرتغال در خلیج است. این قلعه که در منابع غربی به نام «قلعه بانوی ما» (Forte de Nossa Senhora da Conceição de Ormuz) شناخته می‌شود، نمونه‌ای از معماری نظامی پرتغالی قرن شانزدهم و نمادی از تلاش این کشور برای تسلط بر مسیرهای تجاری دریایی بوده است.
قلعه پرتغالی‌ها بر روی یک تپه صخره‌ای در شمال جزیره هرمز اهواز ساخته شده است. این موقعیت باعث شده که قلعه چشم‌اندازی گسترده بر تنگه هرمز داشته باشد، گذرگاهی که همچنان یکی از حیاتی‌ترین شریان‌های تجارت دریایی جهان محسوب می‌شود.
این بنا به دستور آفونسو دو آلبوکرکی، فرمانده مشهور پرتغالی، ساخته شد و بیش از پنج قرن قدمت دارد. معماری آن شامل دیوارهایی به ضخامت ۳.۵ متر و برج‌هایی به ارتفاع ۱۲ متر است که نشان‌دهنده استراتژی دفاعی پرتغالی‌ها در برابر حملات احتمالی است. مصالح اصلی این قلعه سنگ‌های قرمز رنگ است که با مهندسی دقیق به هم پیوند خورده‌اند.
قلعه پرتغالی‌ها نه‌تنها یک دژ نظامی، بلکه مرکز فرماندهی، پادگان و محل استقرار نیروهای پرتغالی در منطقه بود. ساختار این مجموعه شامل:
- اسلحه‌خانه برای نگهداری مهمات
- مخزن آب برای تأمین نیاز ساکنان
- پادگان نظامی جهت استقرار سربازان
- زندان برای نگهداری اسرای جنگی و مخالفان
- کلیسا برای برگزاری آیین‌های مذهبی
- مرکز فرماندهی جهت برنامه‌ریزی عملیات نظامی
- سالن مرکزی که نقش مهمی در زندگی فرهنگی و اجتماعی نیروهای پرتغالی ایفا می‌کرد
قلعه پرتغالی‌ها نمادی از حضور پرتغال در مناطق ساحلی و جزایر استراتژیک خلیج است. در دوران اشغال، پرتغالی‌ها با استفاده از نیروی دریایی پیشرفته و سیاست‌های توسعه‌طلبانه، کنترل مسیرهای تجاری را در دست گرفتند و اقتصاد منطقه را تحت سلطه خود درآوردند.
سرنوشت قلعه پس از خروج پرتغالی‌ها
با خروج پرتغالی‌ها از خلیج، این قلعه به مرور زمان کارکرد نظامی خود را از دست داد و به یادگاری از دوران استعمار تبدیل شد. بقایای خندق‌های اطراف قلعه هنوز قابل مشاهده است و بخش‌هایی از این بنا به دلیل تغییرات اقلیمی و عدم نگهداری مناسب، دچار تخریب شده است.
قلعه پرتغالی‌های هرمز اهواز یک سند تاریخی از دوران توسعه‌طلبی اروپایی‌ها در منطقه خلیج است که علاوه بر جنبه‌های نظامی، نمایانگر تأثیرات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی استعمار پرتغال بر این منطقه است. امروزه، این بنا همچنان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی هرمز اهواز محسوب می‌شود و توجه پژوهشگران، گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ را به خود جلب می‌کند.
