طالبان در خراسان؛ کبوتر با کبوتر باز با باز

استاندار خراسان رضوی با همتای طالبان خود در هرات دیدار کرد تا “وضعیت امور بازرگانی، مبادلات تجاری” جمهوری اسلامی با حکومت طالبان را بررسی کند. با افتادن قدرت به دست طالبان ایران نگران از دست دادن بازار افغانستان است.

محمدصادق معتمدیان، استاندار خراسان رضوی در سفری یک روزه (یکشنبه ۱۱ مهر) به ولایت هرات با مولوی عبدالقیوم روحانی والی منصوب طالبان در ولایت هرات دیدار کرد. گفته شد که این سفر “به منظور ارزیابی وضعیت، نیازهای عمومی مردم کشور همسایه افغانستان و برنامه‌ریزی کمک‌های جمهوری اسلامی ایران” بوده است.

در جریان این سفر معاون امور عمرانی استانداری و فرماندار تایباد نیز استاندار خراسان رضوی را همراهی کردند. آنها علاوه بر هرات با مقام‌های طالبان در کابل نیز ملاقات کردند. بنا بر گزارش‌ها دو استاندار به بررسی وضعیت امور بازرگانی، مبادلات تجاری و شرایط جاری در افغانستان پرداخته‌اند.

والی هرات در این دیدار با اشاره به حضور نظامی آمریکا در افغانستان در ۲۰ سال گذشته خطاب به همتای ایرانی خود گفت: «ما و شما یک دشمن مشترک داشتیم که به یاری خداوند شکست خورد». او افزود «همانطور که نیاز بود دشمن مشترک خودرا شکست دهیم، همین طور نیاز است اهداف مشترکی را که داریم حفظ کرده و مسایل همجواری را مد نظر قراردهیم.»

پیامد روی کار آمدن طالبان برای منافع اقتصادی ایران در این کشور

جمهوری اسلامی و طالبان علاوه بر مخرج مشترک دشمنی با حضور آمریکا در افغانستان چه منافع مشترکی را دنبال می‌کنند؟ اگرچه جمهوری اسلامی بویژه در سال‌های اخیر کمک‌های قابل توجهی به طالبان در جنگ علیه نیروهای آمریکایی در أفغانستان کرده، اما حالا و با تصرف قدرت توسط طالبان این احتمال وجود دارد که اقتصاد ایران به خطر افتد زیرا افغانستان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری جمهوری اسلامی بوده است.

بنا بر گزارش‌ها تا پیش از به قدرت رسیدن طالبان افغانستان برق، ماشین آلات و کالاهای مصرفی را از ایران وارد می‌کرد و با دلارهایی که از اهدا کنندگان بین‌المللی می‌گرفت، بهای آنها را می‌پرداخت. روزانه پنج میلیون دلار از افغانستان به ایران سرازیر می‌شد و این برای ایران سودمند بود زیرا جمهوری اسلامی دسترسی کمی به ارزهای خارجی داشت.

حال اگر کمک‌های بین‌المللی به افغانستان کاهش یابد، پول ضعیف افغانستان می‌تواند به سرعت ارزش خود را از دست بدهد و این امر منجر به از دست دادن قدرت خرید شود و در نتیجه مردم افغانستان کالاهای کمتری از ایران می‌خرند.

حسین سلیمی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و افغانستان چندی پیش گفته بود که رقیبان جدی ایران در أفغانستان چینی‌ها و بیشتر ترک‌ها هستند. چینی‌ها از مرزهای شرقی افغانستان و استان‌های مسلمان‌نشین این کشور با افغانستان هم مرز هستند. به گفته او ایران بیشترین چالش را به جهت قیمت و عرضه کالا با ترک‌ها دارد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و افغانستان همچنین گفته بود که بخش خصوصی ایران در حال حاضر مشکل نقل و انتقال پول دارد و تجار ترک مجبور نیستند با این مشکلات دست و پنجه نرم کنند و بانک‌هایشان سیستم FATF را قبول کرده‌اند. چینی‌ها و پاکستانی‌ها هم همینطور.

بنا بر برخی تحلیل‌ها قدرت‌گیری طالبان در افغانستان همچنین می‌تواند به معنای شکست پروژه بلندپروازانه ایران برای توسعه بندر چابهار در اقیانوس هند باشد.

هند می‌خواست با اجازه ایالات متحده در چابهار واقع در مرز پاکستان سرمایه‌گذاری کند تا کالاهای خود را از آنجا به آسیای میانه و برای بازسازی به افغانستان منتقل کند. این پروژه اما اکنون با قدرت‌گیری طالبان نزدیک به پاکستان شکست خورده و به جای آن بندر گوادر پاکستان با سرمایه‌گذاری هنگفت چین احتمال دارد برنده رقابت با چابهار شود.

سفر استاندار هرات در چنین فضا و شرایطی ظاهرا تلاشی برای احیای بخشی از تجارت و مناسبات سابق با افغانستان است که در شرایط سخت اقتصادی کنونی ایران بی‌اهمیت نیست.