روستای تاریخی «لافت» قشم هرمزگان منطقه الاحواز (اهواز)

روستای تاریخی لافت یکی از زیباترین جاهای دیدنی قشم است که با وجود جاذبه‌های متعدد تاریخی و طبیعی از جمله اکو موزه، اسکله باستانی، چاه‌های تلا، ساحل، معماری بی‌نظیر و نخلستان های بسیار دارد. این روستا از قدیمی‌ترین روستاهایی است که در کرانه‌های خلیج است.

روستای لافت با نام روستای بادگیرها در جنوب الاحواز(اهواز) است و مکانی فوق‌العاده برای تماشای غروب آفتاب و آشنایی با پیشینه تاریخی جزیره قشم به شمار می‌آید و در شمال غربی جزیره قشم و در پیش‌آمدگی خشکی‌های جزیره واقع شده است.

این روستا با مختصات ۵۵ درجه و پنج دقیقه شرقی طول جغرافیایی و ۲۶ درجه و ۵۴ دقیقه شمالی عرض جغرافیایی در شرق جنگل حرا قرار دارد.

فاصله روستای لافت تا قشم ۲۲ کیلومتر (۲۳ دقیقه) است. این روستا با فرودگاه بین‌المللی قشم، ۲۵٫۴ کیلومتر فاصله دارد. فاصله روستای لافت با اسکله ذاکری، ۵۶ کیلومتر و تا درگهان، ۳۵ کیلومتر است.

این روستا نزدیک‌ترین نقطه به بندر پل در جزیره قشم است و اسکله لافت (جابه‌جایی همراه با خودرو) در فاصله هفت کیلومتری آن قرار دارد.

روستای بندری لافت قدمت زیادی دارد و تاریخ شکل‌گیری آن به هزاره اول قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد.

روستای لافت اولین سکونتگاه انسان‌ها در جزیره قشم بوده است؛ البته منبع مکتوبی درباره تاریخچه این روستا در دسترس نیست. گفته می‌شود که روستای لافت به‌مدت طولانی مرکز جزیره قشم بوده است و در زمانی دور، جزیره قشم را نیز با نام لافت می‌شناختند.

بسیاری از تاریخ‌دانان منطقه‌ای مشهور به هلال مشهور خصیب را به‌عنوان مهد تمدن بشری می‌شناسند؛ منطقه‌ای که در قسمت جنوبی خود به سواحل خلیج می‌رسد؛ بنابراین می‌توان این‌طور اظهار کرد که کرانه‌های خلیج نقطه آغاز تمدن بشری هستند.

به‌علاوه، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد به احتمال زیاد خلیج اولین دریایی بوده که انسان روی آن کشتیرانی کرده است. طبق همین شواهد تاریخی، فنقیان، سومریان، بابلیان و ایلامیان و عرب ها اولین گروه های انسانی و اولین تمدن‌های تاریخی بودند که در آب‌های خلیج  به کشتیرانی پرداخته‌اند.

در ضمن باید بدانید که بقایای گورهای باستانی در ایلام و بحرین و کاوش‌های مقدماتی باستان‌شناسان در پیرامون بندر لافت، همه و همه شواهدی هستند که آغاز تمدن از این نقطه را تایید می‌کنند.

بندر لافت در گذشته نقش بسیار مهمی در تجارت داشت و مردان این روستا از گذشته تا روزگاران نه چندان دور با لنج‌های بادبانی اقیانوس را می‌پیمودند و با کشورهای آفریقایی و کشور هند تجارت می‌کردند؛ به‌طوری که هنوز برخی ساکنان سالمند روستای لافت مسلط بر زبان‌های هندی، سواحلی، عربی، انگلیسی و غیره هستند؛ مردانی که نقش مهمی در گسترش اسلام در شبه قاره هند بازی کردند. جالب است بدانید که در حال حاضر افراد زیادی در بندرلافت هستند که به خاطر ازدواج پدرانشان در کشور هند خواهر و برادر دارند.

امروزه نیز همه‌روزه کشتی‌های بسیاری در بندر لافت پهلو می‌گیرند. روستای لافت با توجه به وجود راه دریایی و تسهیل ارتباط آبی، وجود جنگل‌های حرا، دسترسی به آب شیرین و وزش بادهای موسمی، شرایطی ایده آل را برای زندگی مردمان فراهم می‌کرد. این روستا از گزند دشمنان در امان بود و مردم می‌توانستند در امنیت و با خیالی آسوده در آن زندگی کنند.

معماری روستای لافت به‌دلیل وجود بادگیرهای فراوان، معماری کویری است. در این جزیره دمای هوا در طول تابستان به بیش از ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و انعکاس آفتاب در آب در کنار رطوبت شدید هوا، شرایط را برای زندگی بسیار دشوار می‌کند. امروزه همه مردم از کولرگازی استفاده می‌کنند؛ اما در گذشته خبری از برق و کولر نبود. به همین دلیل مردم روستای لافت سیستم مناطق کویری را در ساخت خانه‌های خود به کار می‌گرفتند. آن‌ها برای ایجاد هوای خنک در خانه، از بادگیر استفاده می‌کردند. بادگیر ارتفاع بسیاری دارد؛ زیرا باد در ارتفاع قدرت بیشتری پیدا می‌کند و وارد بادگیر می‌شود. به این ترتیب باد به خانه راه پیدا می‌کند.

معماری کویری در خانه‌های روستا نیز به چشم می‌خورد؛ به‌طوری که اتاق‌های تابستانی و زمستانی خانه در اطراف یک حیاط مرکزی و چهارگوش شکل گرفته‌اند و باغچه‌ها، شکل نرده‌ها و پنجره‌ها، همه و همه نشانه‌هایی از معماری ایرانی کویری را به نمایش می‌گذارند. ترکیب اتاق‌ها، راهروها و ارتباط آن‌ها با حیاط نیز کاملا تحت‌تاثیر معماری نواحی مرکزی و حاشیه کویری ایران ایجاد شده است.

در قاب پنجره‌های خانه‌های لافت، تصاویر زیبای حجاری شده از اشیایی چون شمعدان، لاله، چراغ و قوری دیده می‌شود. در ساخت دیوارهای خانه‌ها از خشت و گل و در ساختار سقف و بام خانه‌ها از چوب استفاده شده است؛ البته در ساختمان‌های جدید مصالحی مانند آجر، بتن، سیمان و آهن نیز به کار رفته‌اند.

معماری روستای لافت به‌دلیل وجود بادگیرهای فراوان، معماری کویری عربی است.

در بافت روستای لافت، میدا‌ن‌های بسیاری وجود ندارد و مراکز محله‌ها، پیرامون مساجد و در گذرگاه‌های تنگ و باریک شکل گرفته‌اند. میدان مرکزی، گذرگاه ساحلی، بادگیر، گنبد، کناره، برکه و آب‌انبار، کوچه‌های باریک و سایه‌ساز عناصر کلی بافت این روستا هستند.

بافت روستای لافت در دوره‌های مختلفی ایجاد شده است و سه بخش مختلف در آن قابل‌مشاهده هستند. از این سه بخش، بافت اصلی را به‌عنوان بافت قدیمی روستا و دو بخش دیگر (در بخش شمالی و جنوب شرقی) را به‌عنوان بافت جدید روستا در نظر می‌گیرند. از معماران مشهور بادگیرهای منحصر‌به‌فرد و زیبای بندر لافت می‌توان به استاد احمد صالح ابراهیم (احمد سفاری) و استاد حاج یحیی استاد احمد (یحیی سفاری) اشاره کرد.

بافت قدیمی روستای لافت در حد فاصل دریا و تپه‌های اطراف چاه‌های آب واقع شده است و به‌عنوان هسته اولیه در بخش مرکزیِ ساخت و سازهای فعلی شناخته می‌شود. بافت فشرده ساختمان‌ها، کوچه‌های کم‌عرض و بادگیرها از مهم‌ترین نشانه‌های این بخش از روستا هستند؛ بخشی که به طول تقریبی یک کیلومتر و عرض متوسط ۱۷۰ متر است و چند راسته اصلی دارد که همگی به موازات خط ساحلی شکل گرفته‌اند.

رنگ سفید در بافت قدیمی روستا نشانه‌ای برای مساجد و برکه‌های آب و رنگ اخرایی نشانه‌ای از خانه‌ها هستند. چهار مسجد از هفت مسجد این روستا در بافت اصلی قرار دارند؛ مساجدی با مناره‌های بلند که زمینه را برای شکل‌گیری محله‌های مختلف ایجاد کرده‌اند. مسیرهای اصلی بافت قدیمی لافت به‌صورت شمالی جنوبی هستند و مساجد (نقاط عطف روستا) را به هم وصل می‌کنند. بخش قدیمی لافت با وجود محله‌های متعدد، بافتی یک‌پارچه و پیوسته دارد. در این بخش یک مسیر ساحلی آسفالته نیز وجود دارد که دسترسی‌ را برای وسایل حمل و نقل فراهم می‌کند.

ساخت و سازهای قسمت جنوب شرقی روستای لافت به‌صورت پراکنده و با تراکم ساختمانی و جمعیتی کم در دامنه تپه‌ها و زمین‌های مسطح اطراف روستا و با فاصله از دریا دیده می‌شوند. این بخش به‌تدریج و به‌طور پیوسته ساخته شده و به همین دلیل به توسعه این منطقه جهت داده است. در این قسمت از روستا معابر پهن‌تری به چشم می‌خورند. به‌علاوه، تمرکز خانه‌ها در اطراف مساجد نیست؛ به این معنا که مرکز محله مفهوم اصلی خود را از دست داده است. خدمات آموزشی، بهداشتی، درمانی و تاسیسات و تجهیزات لافت در میان بافت قدیم روستا و ساخت و سازهای قسمت جنوب شرقی در داخل تپه مرکزی قرار دارند.

بخش شمالی، ورودی روستای لافت است و امروزه سازه‌هایی با پراکندگی بیشتر نسبت به ساخت و سازهای جنوب شرقی در آن دیده می‌شود. این بخش در شیب تندتر تپه ماهورها و به‌صورت محدودتر شکل گرفته است. بخش شمالی روستای لافت با گذشت زمان و با توجه به جنبه‌های اقتصادی، توسعه پیدا کرده و با امتداد در جهت شمالی به سوی قشم متمایل شده است. گذرگاه‌های این بخش با دیگر قسمت‌های روستا متفاوت است و تنها می‌توان فضاهای وسیع لابه‌لای بافت پراکنده را به‌عنوان معبر یا کوچه در نظر گرفت.

آب روستای لافت از طریق جمع‌آوری آب‌های سطحی از تپه‌های میانی روستا تامین می‌شود. باران‌های ناگهانی و سیل‌آسا، باعث جاری شدن آب در مجراهای طبیعی و مصنوعی تپه‌ها می‌شوند؛ آبی که در نهایت از طریق مسیر کنار بافت بالایی روستا به‌سمت چاه‌های تلا و آب‌انبار اصلی می‌رود. مرتفع‌ترین بخش روستای لافت در دامنه تپه‌ها قرار دارد؛ بخشی که کوچه‌های منتهی به خانه‌های بالایی آن، بن‌بست هستند تا آب‌های سطحی وارد بافت روستا نشوند و آسیبی به خانه‌ها نزنند.

در برخی مواقع پس از باران‌های شدید، دریاچه‌ای در محدوده چاه‌ها تشکیل و آب‌انبار اصلی روستا پر از آب می‌شود. در این زمان از سال بسیاری از اهالی روستای لافت برای تفریح و آب‌بازی به‌سمت چاه‌ها می‌روند تا به شادی بپردازند. سرریز آب چاه‌ها و آب‌انبار از محوطه اطراف مسجد جامع رد می‌شود و در نهایت به دریا می‌ریزد. در حال حاضر آب روستای لافت از شهر قشم و توسط مخزن‌های سیار آب تامین می‌شود و در حیاط هر واحد مسکونی آب‌انباری در داخل زمین وجود دارد.

سالمندان روستای لافت در گفتگوهای روزمره خود همچنان از کلمات عربی استفاده می کنند به عنوان مثال به‌جای لیوان از واژه عربی «گلاس» و به‌جای شکلات از واژه عربی «چاکلت» استفاده می‌کنند

بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیتی بالغ بر ۴,۶۶۸ نفر در روستای لافت زندگی می‌کنند. گویش مردم بومی این روستا خلیجی و نزدیک به بومیان قشم است و زبان آن‌ها نیز بندری است.