دوم بهمن ماه سالروز تاسیس جمهوری کوردستان توسط «قاضی محمد»

وی در سال 1893 در یک خانواده ثروتمند در شهر مهاباد جغرافیای ایران در نزدیکی مناطق مرزی جغرافیای ایران با اتحاد جماهیر شوروی (سابق) به دنیا آمد. او به دلیل علاقه به علوم، شریعت و فقه و تسلط و تسلط به زبان مادری کوردی، عربی، ترکی، فارسی و فرانسوی و دانش انگلیسی و روسی، به سمت مسئول فرهنگ منصوب شد. وی با افتتاح اولین مدرسه در شهر مهاباد در آنجا مردم را به فراگیری علوم و هنر تشویق کرد، تا با ظلم و بی عدالتی علیه ملت کوردستان مبارزه کنند.

«قاضی محمد از شخصیت‌های علمی، فرهنگی، مذهبی کوردستان بود و همزمان جایگاه روشنفکری ویژه‌ای داشت. اگر بتوان از واژه روشنفکر دینی استفاده کرد، شاید یکی از اولین افراد کسانی مانند قاضی محمد و بعدها با تاخیر زمانی می‌توانیم، زنده‌یاد شیخ عزت‌الدین حسینی را روشنفکر دینی بنامیم. باید در نظر داشت که این اشخاص در آن زمان به حقوق زنان و لزوم حضور زنان در جامعه اعتقاد داشتند. آن هم در فضای سنتی و بسته ۷۰ سال پیش کوردستان و مهاباد.»

قاضی محمد در سحرگاه 23 ژانویه 1947 در میدان جرگره مهاباد، جمهوری کوردستان را تاسیس و این جمهوری به صورت رسما به عموم اعلام گردید و او اولین شخصی بود که وصیت کرد، تا بارزانی پرچم میهن کوردستان را حفظ کند.

قاضی محمد در سال 1946 به عنوان اولین رئیس جمهور، جمهوری مهاباد خدمت خود را به ملت کورد آغاز کرد و همچنین وی بنیانگذار حزب دموکرات کوردستان جغرافیای ایران بود، این حزب  پس از احساس نیاز به یک حزب شفاف‌تر توسط پیروان  قاضی محمد تأسیس شد (حزب کومی جیانویی قبل از آن وجود داشت. که یک سازمان مخفی بود) و مصطفی بارزانی یکی از رهبران این جنبش بود. ناسیونالیسم کورد در کوردستان عراق ، پسر عموی او محمد حسین سیف وزیر دولت او بود، یک سال پس از خروج شوروی از ایران ، قلمرو جمهوری کوردی. توسط دولت مرکزی تهران تصرف شد.

وی سعی داشت با دولت تهران در مورد رابطه جمهوری خود به عنوان یک مرجع مستقل با دولت مرکزی مذاکره کند، اما دولت تهران در دسامبر 1946 با اعزام لشکرکشی پاسخ وی را داد.

وری شاه‌ویس (از یاران ملا مصطفی بارزانی)، در خاطرات خود می‌نویسد: «به‌طوری‌که خودم  شنیدم، قبل از حمله به مهاباد، آمریکایی‌ها به مذاکره با قاضی محمد پرداخته و به او قول داده بودند اگر از جنگ و درگیری احتراز کند و تسلیم شود، جان وی و دیگر افراد جمهوری در امان خواهد بود.»

جمهوری کوردستان پس از ورود نیروهای نظامی تهران به مهاباد ، همایونی فرمانده آن نیروها، رهبران حزب دمکرات کوردستان جغرافیای ایران را در شهرداری این شهر جمع کرده و لیست اسامی که اسلحه دریافت کرده بودند  را سوزاند و قاضی محمد مسئولیت این کار را فقط بر دوش خود سپرد و به همراه 28 نفر از رهبران حزب دستگیر شد و قاضی محمد نیز محاکمه نظامی شد و او را به اعدام محکوم کردند.

یکی از پسران او به نام علی قاضی امروز یکی از اعضای فعال جنبش کوردستان است.یکی از دختران قاضی محمد در سال 1990 بر اثر یک عملیات تروریستی با یک بمب پستی در وستروس سوئد کشته شد . هرچند هدف این بمب برای شوهرش، امیر قاضی، فعال کورد، بود.