در ۳۰ سال اخیر، آمار مهاجرت ایرانیان چهار برابر شده است
رضا موسوی، کارشناس حوزه مهاجرت، با اشاره به اینکه برای تمام ایرانیانی که قصد دارند به خارج از کشور مهاجرت کنند، شرایط مهاجرت قانونی فراهم نمی‌شود، آمار واقعی مهاجرت ایرانیان را ۳۰ درصد بیشتر از آمارهای رسمی دانست و گفت: «بخش زیادی از ایرانیان مهاجر چه با پاسپورت و چه بدون پاسپورت، غیرقانونی از مرزهای ایران خارج می‌شوند.»
مهاجران غیرقانونی افرادی‌اند که با عبور از مرزهای غیررسمی، خود را به کشورهای همسایه مثل ترکیه و عراق می‌رسانند. اغلب آنان به دلیل فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در جمهوری اسلامی ایران محکوم شده‌اند و از کشورهای همسایه درخواست پناهندگی می‌کنند. با وجود تعداد زیاد این گروه از ایرانیان، این افراد در پایش‌های رسمی به‌حساب نمی‌آیند. به همین دلیل، رضا موسوی تاکید می‌کند که برای احتساب تعداد تخمینی مهاجران از ایران، باید ۳۰ درصد به آمار رسمی اضافه کرد.
با وجود این، آمارهای رسمی همچنان از سیر صعودی مهاجرت ایرانیان به خارج از این کشور حکایت دارد. به طوری که بنا بر آمار رصدخانه مهاجرت ایران، تا پایان سال ۲۰۲۰، بیش از ۷۷ هزار ایرانی در کشورهای مختلف پناهجو بوده‌اند. بیشتر این افراد در کشورهای ترکیه، آلمان، بریتانیا، عراق و استرالیا حضور دارند.
آمار رصدخانه مهاجرت ایران در سال ۲۰۲۰، همچنین نشان می‌دهد که تعداد مهاجران ایرانی در ۳۰ سال اخیر چهار برابر افزایش یافته است. بر اساس این آمار، در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰، آمار مهاجرت ایرانیان سه برابر رشد کرده است.
یافته‌های این گزارش مطالعاتی نشان می‌دهد که مقصد نخست تعداد زیادی از این مهاجران کشور ترکیه است. برخی از مهاجران از این کشور به‌عنوان گذرگاهی برای ورود به کشورهای اروپایی و آمریکا استفاده می‌کنند و برخی دیگر از طریق سرمایه‌گذاری، در همین کشور می‌مانند.
آمارهای گزارش رصدخانه مهاجرت ایران حاکی از آن است که در فاصله سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ تعداد مهاجران ایرانی که به ترکیه وارد شده‌اند، چهار برابر بیشتر شده است. به گزارش خبرگزاری رکنا، آمارهای وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز نشان می‌دهد که هم‌اکنون بیش از ۱۲۶ هزار مهاجر با تابعیت ایرانی ساکن ترکیه‌اند.
این افراد از طریق مهاجرت تحصیلی، توریستی یا پناهجویی در ترکیه زندگی می‌کنند. موسوی درباره علل رشد آمار مهاجرت ایرانیان در سال‌های اخیر می‌گوید: «شکل‌گیری ذهنیت‌های منفی درباره آینده اقتصادی جامعه مهم‌ترین علتی است که افراد مختلف را به مهاجرت متمایل می‌کند.»
او قیمت افسارگسیخته مسکن در ایران و پایین‌تر بودن نرخ خانه در شهرهای ترکیه را از جمله عوامل موثر در میزان مهاجرت ایرانیان به ترکیه دانسته است. به گفته این کارشناس، در سال‌های اخیر، آمار مهاجرت قشر متوسط جامعه ایران نسبت به سایر اقشار، رشد محسوسی داشته است؛ چرا که فشار ناشی از تورم شدید بیش از همه آینده اقتصادی قشر متوسط را تهدید می‌کند و این قشر احساس می‌کنند که در صورت ادامه زندگی در ایران، سرمایه‌های خود را از دست خواهند داد.
پیش‌تر محمدرضا محبوب‌فر، پژوهشگر اجتماعی، نیز گفته بود: «شرایط اقتصادی کشور ما به‌گونه‌ای است که اقشار متوسط روزبه‌روز بیشتر به قشر کم‌درآمد نزدیک می‌شوند. بنابراین خانواده‌های قشر متوسط می‌بینند که اگر کمی زمان را هدر دهند، به‌سرعت به جمع اقشار فرودست سقوط خواهند کرد و سرمایه اندک خود را از دست خواهند داد. بنابراین به ناچار اندک سرمایه منقول و غیرمنقول خود را هرچه زودتر نقد کنند و تا زمانی که مشکلاتشان در ایران بیشتر نشده است، سریع‌تر مهاجرت کنند.» به گفته این پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی، برخی اقشار متوسط به دلیل «رشد مشکلات اقتصادی» و «تشدید آسیب‌های اجتماعی» در ایران، به امید یافتن آینده‌ای بهتر، از ایران به کشورهایی مثل ترکیه، امارات، قطر و حتی روسیه «پناه» می‌برند.
نبود آزادی‌های مدنی، تنگناهای اقتصادی، نداشتن امنیت شغلی، خفقان سیاسی و دیگر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که جمهوری اسلامی در چهار دهه گذشته برای شهروندان ایرانی ایجاد کرده، به خروج تعداد زیادی از ایرانیان منجر شده است. اغلب آنان برای بهبود کیفیت زندگی خود، امنیت مالی و شغلی و حق برخورداری از آزادی‌های مدنی از ایران خارج شده‌اند. از آنجا که قشر متوسط جامعه امکان مهاجرت و اقامت در کشورهای اروپایی و آمریکا را ندارند، ترکیه را به‌عنوان کشور دوم خود انتخاب می‌کنند. نداشتن محدودیت‌های مربوط به ویزا برای ورود به این کشور و امکان سرمایه‌گذاری از طریق خرید ملک برای ایرانیان فرصتی ایجاد کرده است تا در همسایگی کشور زادگاه خود، زندگی جدیدی را آغاز کنند.
