حراج هور؛ واگذاری اراضی هورالعظیم برای طرح سهراب
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست از واگذاری یا فروش اراضی هورالعظیم برای طرح سهراب اظهار بی‌اطلاعی می‌کرد.
دود سیاه «سهراب» آسمان هورالعظیم را تیره و کدر کرده است. دودکش‌های پنجمین میدان نفتی در قلب هور درحالی شعله‌ور شده است که تخلفات محیط‌زیستی‌اش در میان سکوت دستگاه‌های نظارتی همچنان ادامه دارد.
این‌بار در اقدامی تازه، مجری «میدان نفتی سهراب»، حدود ۷۰ هکتار از اراضی تالابی را بدون داشتن مجوز تصرف کرده است. اهالی شهر مرزی «رفیع» از توابع هویزه در جنوب‌غرب اهواز خبر داده‌اند که بخشی از زمین‌های کشاورزی آبا و اجدادی‌شان توسط مجری میدان نفتی سهراب خریداری شده است.
شهر تالابی «رفیع»، همسایهٔ هورالعظیم است؛ آخرین بازماندهٔ تالاب‌های بین‌النهرین با مساحت بیش از ۳۰۰ هزار هکتار که یک‌سوم آن در اهواز و دوسومش در عراق است.
مصطفی از اهالی رفیع می‌گوید: ««این ۷۰ هکتار زمین‌هایی است که بیش از ۶۰-۷۰ سال است اهالی رفیع در آنها کشاورزی می‌کنند. شرکت انرژی دانا این زمین‌ها را از صاحبانشان خریده، اما هنوز هیچ پولی به مردم پرداخت نکرده است. به بعضی‌ها وعده کردند که فرزندانشان را استخدام می‌کنند. خانوادهٔ ما چهار پنج هکتار زمین داشت که بردند و خبری هم از پول نیست.»
کمپ‌های نفتی به‌جای هور و گندم‌زار
«گندم‌ها هنوز سبز بود که آمدند خاک زمین‌ها را کامیون کامیون بردند. نمی‌دانیم به کجا؛ برای ساختن دکل‌های نفت شاید، یا کمپ کارگران غیربومی. هرچه هست زحمت‌ها همه بر باد رفت، چون امسال بعد از مدت‌ها باران خوبی داشتیم و محصول پرباری.» اینها را مصطفی می‌گوید که پیمانکار میدان نفتی سهراب زمین‌های خانواده و بستگانشان را خریده است: «یکی از فامیل‌ها زمینش را برای درمان بیماری سرطان پدرش فروخت. چاره‌ای نبود چون برای شیمی‌درمانی به پول احتیاج داشتند. مردم اینجا راهی جز فروش زمین‌ها برایشان نمانده. چند سال است که رود کرخه و نیسان کم‌آب و تابستان‌ها هم کاملاً خشک هستند و به رفیع که در قسمت انتهایی رودخانه است آبی برای کشاورزی نمی‌رسد. گاومیش‌داری هم در این بی‌آبی سخت شده است.»
عریض جاده، تغییر مشخصات برخی از طرح‌ها مثل قطر و جنس خط لوله و اجرای پروژه‌های بدون مجوز همچون استقرار کمپ کارگاهی در محدودهٔ تالاب مهمترین مغایرت‌هاست که به سازمان محیط‌زیست اعلام شده و برآورد خسارت‌ها در حال انجام است.
جنگ، سد کرخه و نفت ضربه‌های جبران‌ناپذیری به هورالعظیم وارد کرده و بیش از نیمی از مساحت آن را خشک کرده‌اند. تاکنون بیش از ۳۰۰ چاه نفت در هورالعظیم به بهره‌برداری رسیده است. میدان نفتی سهراب، پنجمین میدان نفتی بعد از آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی و یاران جنوبی است که فعالیتش در هورالعظیم را از اواخر دههٔ ۸۰ به‌صورت غیرمجاز آغاز و سرانجام در سال ۱۴۰۱ مجوز دو حلقه چاه و ۴۰ کیلومتر خط لوله را دریافت کرد.
طرح توسعهٔ این میدان برای ۳۲ حلقه چاه قرار است در بکرترین نقطهٔ هورالعظیم که تنها قسمت زیستگاهی آن است، اجرا شود که مجوز آن به‌دلیل مخالفت کمیتهٔ ارزیابی سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر نشد. عملیات این طرح اما به نظر می‌رسد که به‌طور غیررسمی شروع شده است. آن‌طورکه اهالی رفیع می‌گویند پیمانکار طرح سهراب تیرماه پارسال به این شهر آمدند و با بزرگان و ریش‌سفیدان مذاکره و توافق کردند که زمین‌های کشاورزی را بخرند. بعد زمین‌ها را نقشه‌برداری و مالکان را شناسایی کردند و از پاییز شروع به خرید زمین‌ها کردند.
مصطفی می‌گوید: «مردم رفیع سندی برای زمین‌هایشان ندارند. حتی خانه‌های شهر هم سنددار نیست. اینجا معروف است به پلاک ۲۶۶۷، مردم اسناد قدیمی دارند که مشاع و مربوط به قبل از انقلاب است. شرکت فقط پول زمین‌هایی را داد که خاکبرداری کرده. برای اینها هم از مردم تعهدنامهٔ ثبتی گرفتند که دیگر ادعایی نسبت به زمین‌ها نداشته باشند.»
کمپ غیرمجاز
سمت چپ جادهٔ رفیع به هورالعظیم، خاک اراضی کشاورزی تا عمق چند متر توسط پیمانکار میدان نفتی سهراب برداشته شده است. این ۲۰ هکتار، حالا گودال بزرگی است که آب باران در آن جمع شده است.
کمپ کارگاهی و تأسیسات نوساز این میدان نفتی اما در ماه‌های اخیر کمی بالاتر در مسیر جادهٔ «باکری» مستقر شده است. ۷۰ هکتار از زمین‌های تالابی که در نقشه به‌عنوان بستر هورالعظیم ثبت شده است و مردم محلی سال‌ها در آن به‌طور سنتی کشت می‌کردند، اکنون به تملک این شرکت درآمده که بخشی را هم تا عمق چندین متر خاکبرداری کرده است. براساس قانون حفاظت احیا و مدیریت تالاب‌ها ، وزارت نیرو متولی تعیین حریم و بستر تالاب‌ها و سازمان حفاظت محیط‌زیست مسئول حفاظت از آنهاست.
«داوود میرشکار»، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استقرار و فعالیت غیرمجاز میدان نفتی سهراب در بخشی از اراضی تالاب هورالعظیم را تأیید می‌کند ولی از واگذاری یا فروش اراضی هورالعظیم برای طرح سهراب اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.
وی همچنین گفته است که «ما برای هیچ کارگروه یا جلسه‌ای دعوت نشدیم. هیچ سازمانی حتی منابع‌طبیعی حق واگذاری اراضی حد بستر را (طبق قانون اراضی مستحدثات ساحلی) ندارد، مگر با مصوبهٔ هیئت وزیران. بنابراین، اگر واگذار شده، غیرقانونی است و مسئولیتش با منابع‌طبیعی است؛ چون سند تالاب به‌نام این سازمان صادر شده است. بحث دیگر تغییر کاربری این اراضی است که از تالاب یا کشاورزی به صنعت تغییر کرده است. وزارت نفت حتی اگر این اراضی را خریده باشد، باید مجوز تغییر کاربری را هم می‌گرفت.»
او معتقد است: «به‌تنهایی هیچ کاری از ما برنمی‌آید. دستگاه قضا و سازمان منابع‌طبیعی در کنار ما نیستند»
واگذاری هور به نفت
با وجود پیگیری نادره وائلی زاده شرکت مهندسی و توسعهٔ نفت (کارفرما) حاضر به پاسخگویی نشد.
سهم هورنشینان از نفت
شهر کوچک رفیع با بیش از ۱۰ هزار رأس گاومیش حالا بیشتر از قبل، محل تاخت‌وتاز کامیون‌ها و ماشین‌آلات نفتی‌هاست. شرکت‌های عظیم نفتی مستقر در هورالعظیم در یک دههٔ گذشته کمترین سود را برای شهرها و روستاهای حاشیهٔ تالاب داشتند.
مصطفی از اهالی رفیع می‌گوید: «یکی از خیران ۱۰ میلیون تومان برای رنگ‌آمیزی دبستان پسرانه کمک کرد و یک گروه جهادی هم آمدند آن را رنگ کردند. ما خیلی از این موضوع ناراحت شدیم؛ چون این شهر روی چشمه‌های نفت است و ثروتمند است. چرا باید برای این پول ناچیز نیازمند کمک خیران باشد؟ روزی هزاران بشکه نفت از میادین هورالعظیم استخراج می‌شود، اما از این ثروت چیزی نصیبمان نمی‌شود؛ جز آلودگی و خشکی هور. نفتی‌ها هیچ کمکی به شهر نمی‌کنند حتی جاده‌های شهر را که خراب کرده‌اند، هم تعمیر نمی‌کنند.
استخدامی هم در کار نیست. جوان‌های رفیع تا حالا چندبار تجمع کردند و جادهٔ رفیع به تالاب را بستند تا کاری در شرکت‌های نفتی به آنها بدهند، ولی موفق نبودند. غیربومی‌های زیادی روزانه به منطقه می‌آیند، ولی از جوانان منطقه تعداد کمی را آن‌هم برای حراست یا خدمات استخدام کرده‌اند. ما سرزمینمان را دوست داریم و از اینجا نمی‌رویم. زمان سیل هم گفتند شهر را تخلیه کنید، ولی ما ماندیم و سیل‌بند ساختیم و مقاومت کردیم.»
گزارش از: نادره وائلی زاده/منبع :پیام ما
