تحلیل وضعیت ناپدید شده قاآنی: آیا پنهان شده یا کشته شده است؟
اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، در حالی که این روزها سرنوشتش در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، به عنوان یکی از چهره‌های کمتر شناخته‌شده در سپاه پاسداران و گروه‌های نیابتی حکومت تهران شناخته می‌شود. او طی دهه‌ها گذشته عمدتاً در میان شبه‌نظامیان شیعی افغان نزدیک به حکومت تهران نفوذ داشته و تأثیر چندانی در جنگ‌های نیابتی در مناطق دیگر نداشته است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از حمله شامگاه ۱۲ مهر اسرائیل به منطقه «ضاحیه» در بیروت، احتمالاً قاآنی زخمی یا حتی کشته شده است. علی‌رغم اعلام معاون هماهنگ‌کننده نیروی قدس سپاه پاسداران مبنی بر اینکه حال قاآنی «خوب است»، از آن زمان تاکنون هیچ تصویر یا صدایی از او منتشر نشده و ابهامات حول محل حضورش همچنان باقی مانده است.
بسیاری از تحلیلگران و ناظران بر این باورند که ممکن است قاآنی توسط حکومت تهران بازداشت شده باشد. برخی فرضیات این گونه بیان می‌شود که او ممکن است همان جاسوس رده بالای سپاه باشد که مکان‌های حزب‌الله و اسماعیل هنیه را به اسرائیل لو داده است. فرضیه دیگری نیز مطرح می‌شود که قاآنی و هاشم صفی‌الدین، جانشین احتمالی حسن نصرالله، همزمان کشته شده‌اند، اما حکومت تهران از اعلام این موضوع خودداری می‌کند تا نشانه‌ای از ضعف خود نشان ندهد.
با این حال، هر دو این فرضیه‌ها نیز با انتقاداتی مواجه هستند. اگر فرضیه اول صحت داشته باشد، حکومت می‌توانست برای حفظ آبرو قاآنی او را جلو دوربین بیاورد، مگر اینکه در جریان بازجویی‌ها آسیب‌دیدگی در صورت داشته باشد. در مورد فرضیه دوم نیز با توجه به شناخت شخصیت قاآنی، او به عنوان فردی محتاط شناخته می‌شود که در مراسمات عادی با لباس‌های ضدگلوله و پوشش لباس مبدل و کلاه بین جمعیت پنهان می‌شود و احتمالاً جرات نمی‌کند به لبنان سفر کند.
فرضیه سوم نیز این است که او به‌طور کلی پنهان شده باشد، زیرا به شدت از تهدیدهای اسرائیل می‌ترسد و نگران جان خود است. این وضعیت به طور کلی نگرانی‌ها در مورد توانایی او در رهبری نیروی قدس در شرایط فعلی را تشدید می‌کند.
اسماعیل قاآنی، متولد ۱۷ مرداد ۱۳۳۶ در مشهد، از اعضای سپاه پاسداران در سال ۱۳۵۸ بوده و در طول جنگ ایران و عراق فرمانده تیپ‌های مختلفی بوده است. او به نیروی قدس پیوسته و در اواسط دهه ۱۳۷۰ جانشین اولین فرمانده نیروی قدس، احمد وحیدی، شد و در سال ۱۳۸۶ به مقام جانشینی قاسم سلیمانی منصوب شد.
پس از کشته شدن سلیمانی در دی‌ماه ۱۳۹۸، قاآنی به فرماندهی نیروی قدس منصوب شد. او از سوی آمریکا به دلیل کمک به گروه‌های افراطی مانند حماس و جهاد اسلامی و مشارکت در شبکه‌های حمایت مالی از فعالیت‌های تروریستی تحریم شده است.
قاآنی به‌طور قابل توجهی از سلیمانی متمایز است؛ او کمتر در مجامع عمومی حضور دارد و نسبت به سلیمانی چهره‌ای کمتر کاریزماتیک محسوب می‌شود. وی نیز با وجود تجربیات نظامی در افغانستان و پاکستان، نتوانسته نفوذ معناداری در میان گروه‌های نیابتی حکومت تهران برقرار کند.
عدم انتشار اطلاعات و تصاویر از قاآنی، ابهامات بیشتری را در مورد وضعیت او ایجاد کرده و به نگرانی‌ها در مورد توانایی او در رهبری نیروی قدس سپاه پاسداران حکومت تهران در شرایط فعلی افزوده است.
سعیده بندر
