
بندر خرمشهر و اروند رود، قربانی اولویت دادن حکومت تهران به مصالح عراق
مسئله لایروبی اروند رود به دلیل توافقات نانوشته میان حکومت تهران و عراق و مصلحتهای سیاسی تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است. وزیر راه و شهرسازی دولت چهاردهم، فرزانه صادق مالواجرد، اخیراً اعلام کرده است که لایروبی اروند رود در دستور کار دولت قرار گرفته است. این در حالی است که در سه دهه گذشته، وعدههای مشابه از سوی دولتهای مختلف هیچگاه عملی نشده است.
چالشهای داخلی و بینالمللی
وجود مغروقههای باقیمانده از جنگ و کاهش چشمگیر حجم آب، مانع اصلی لایروبی اروند رود محسوب میشود. کاهش عمق دهانه اروند از ۱۲ متر به ۲.۵ متر باعث رکود فعالیتهای تجاری و صیادی در بندر خرمشهر شده است. در همین راستا، نماینده مردم آبادان در مجلس نیز به اثرات مخرب این مسئله اشاره کرده است.
از سوی دیگر، دولت عراق به دلیل سرمایهگذاری عظیم در بنادر امقصر و فاو، تمایلی به لایروبی اروند ندارد. عراق نگران تغییر خط تالوگ به نفع حکومت تهران و تأثیرات زیستمحیطی احتمالی آن است. توسعه بنادر عراق، از جمله بندر فاو، که با سرمایهگذاری شرکت کرهای “دوو” همراه است، یکی از دلایل اقتصادی مخالفت عراق با لایروبی اروند محسوب میشود.
سابقه وعدههای بینتیجه
از دولت محمود احمدینژاد تا دولت ابراهیم رئیسی، پروژه لایروبی اروند رود در اولویتهای اعلامی قرار داشت، اما هیچیک از این وعدهها به سرانجام نرسید. حسن روحانی نیز در سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که این پروژه در دستور کار قرار دارد، اما به دلیل عدم توافق با عراق و نبود منابع مالی، اجرای آن عملی نشد.
تبعات اقتصادی و زیستمحیطی
در حال حاضر، رودخانه اروند قادر به پذیرش شناورهای زیر پنج هزار تن با آبخور ۴.۲ متر است، در حالی که پیش از جنگ، کشتیهای ۲۰ هزار تنی به راحتی در این مسیر تردد میکردند. این وضعیت تهدیدی جدی برای جایگاه بندر خرمشهر در شبکه تجاری منطقه محسوب میشود.
کارشناسان هشدار دادهاند که ادامه این روند موقعیت خوزستان را در کریدورهای ترانزیتی منطقهای تضعیف میکند و سهم تاریخی این منطقه از تجارت دریایی کاهش خواهد یافت.
توافق ۱۹۷۵ الجزایر؛ فرصتی برای حکومت تهران
براساس توافق ۱۹۷۵ الجزایر، حکومت تهران میتواند از طریق دیپلماسی و تعامل منطقهای، عراق را به ایفای نقش در لایروبی اروند ملزم کند. با این حال، ضعف دیپلماتیک و عدم اراده جدی برای حل این موضوع، امید به اجرای این پروژه را کاهش داده است.
در نهایت، مسئله لایروبی اروند رود همچنان تحت تأثیر ملاحظات سیاسی و اقتصادی حکومت تهران و عراق باقی مانده و چشمانداز روشنی برای اجرای آن مشاهده نمیشود.
نویسنده : داریوش معمار