بحران معیشتی درجغرافیای ایران؛ هزینه غذا فراتر از دستمزد کارگران
روند صعودی قیمت اقلام خوراکی در ایران به نقطه‌ای رسیده است که تأمین حداقل نیاز غذایی یک خانواده چهار نفره اکنون فراتر از میانگین دستمزد کارگران قرار دارد. این بحران اقتصادی که ناشی از تورم فزاینده و کاهش قدرت خرید مردم است، وضعیت معیشتی میلیون‌ها شهروند را در شرایط وخیمی قرار داده است.
براساس آمارهای جهانی، هر فرد در سنین ۱۸ تا ۶۰ سال روزانه به ۲ تا ۳ هزار کالری نیاز دارد که این میزان باید از طریق سه وعده غذایی تأمین شود. اما افزایش قیمت مواد غذایی اساسی مانند نان، لبنیات، روغن، برنج، حبوبات و تخم‌مرغ، تأمین این حداقل کالری را برای بسیاری از خانوارها دشوار کرده است. در حال حاضر، حتی با حذف اقلامی چون گوشت قرمز و مرغ، حداقل دستمزد فعلی که در محدوده ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان قرار دارد، پاسخگوی هزینه‌های یک خانواده چهار نفره نیست.
به عنوان نمونه، هزینه یک وعده صبحانه ساده شامل نان، پنیر و کره برای یک خانواده چهار نفره روزانه به ۱۴۰ هزار تومان می‌رسد. اگر بخواهیم تخم‌مرغ را نیز به این وعده اضافه کنیم، هزینه هفتگی صبحانه این خانواده از یک میلیون تومان فراتر می‌رود. این در حالی است که دیگر اقلام مانند گردو، مربا و خامه، به دلیل قیمت‌های بالا از سفره بسیاری از خانوارها حذف شده‌اند.
وعده ناهار بدون گوشت، اما با هزینه بالا
برای وعده ناهار، حتی بدون مصرف گوشت، هزینه تهیه یک غذای گرم با برنج وارداتی، روغن، حبوبات، سیب‌زمینی، پیاز و رب گوجه‌فرنگی به ۳۵۰ هزار تومان در روز می‌رسد. در این میان، هزینه سبزی‌خوردن، ماست و مصرف محدود گوشت قرمز یا مرغ، هزینه ناهار را به حدود سه میلیون تومان در هفته افزایش می‌دهد. شام نیز که معمولاً شامل غذاهای ساده‌تری مانند عدسی، سوپ و نان و پنیر است، حداقل ۱.۲ تا ۱.۵ میلیون تومان در ماه هزینه دارد.
عدم تطابق درآمد و هزینه‌ها؛ زنگ خطر سوءتغذیه
مجموع هزینه‌های غذایی یک خانواده چهار نفره در ماه بیش از ۲۰ میلیون تومان برآورد شده است؛ رقمی که فراتر از حداقل دستمزد کارگران قرار دارد. این مسئله سبب شده است که بیش از ۵۰ درصد جمعیت ایران قادر به تأمین حداقل کالری روزانه مورد نیاز نباشند. گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که نسبت هزینه‌های خوراکی به حداقل دستمزد از ۵۲ درصد در سال ۱۳۹۹ به ۶۵ درصد در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است.
با در نظر گرفتن افزایش تورم، پیش‌بینی می‌شود که حداقل دستمزد در سال ۱۴۰۴ در محدوده ۱۶ تا ۱۷ میلیون تومان تعیین شود. اما حتی در این شرایط، همچنان فاصله زیادی با هزینه ۲۰ میلیون تومانی تأمین حداقل کالری برای یک خانوار چهار نفره وجود خواهد داشت. در چنین شرایطی، وعده‌های دولت برای پرداخت کالابرگ نیز بعید است که بتواند بخشی از این شکاف را جبران کند.
افزایش شکاف طبقاتی و تشدید بحران معیشتی
در سال‌های اخیر، حتی طبقه متوسط نیز در تأمین نیازهای اساسی با مشکل مواجه شده است. کاهش توان خرید مردم به وضوح در حذف هزینه‌های غیرضروری مانند سفر، خرید پوشاک، تعمیر لوازم منزل و حتی مراقبت‌های درمانی مشهود است. شاخص فلاکت و فقر در ایران طی یک دهه گذشته رشد چشمگیری داشته و فاصله طبقاتی میان اقشار ثروتمند و طبقات متوسط و ضعیف روز به روز در حال افزایش است.
با ادامه روند تورم و کاهش قدرت خرید، بحران معیشتی در ایران روزبه‌روز شدیدتر می‌شود. هزینه‌های خوراکی، مسکن، درمان و آموزش فراتر از توان مالی بسیاری از خانواده‌هاست و در حالی که حداقل دستمزدها با افزایش اندکی مواجه می‌شوند، رشد سرسام‌آور قیمت‌ها این افزایش را بی‌اثر می‌کند. اگر دولت نتواند راه‌حلی برای کنترل تورم و افزایش واقعی قدرت خرید مردم بیابد، آینده‌ای پرچالش در انتظار اقشار ضعیف و حتی طبقه متوسط خواهد بود.
