بیانیه اخیر گروه هفت، که در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ منتشر شد، بار دیگر جمهوری اسلامی ایران را به دلیل کمک‌های نظامی به روسیه، پیشبرد برنامه هسته‌ای و حمایت از گروه‌های مسلح در منطقه محکوم کرد. این موضع‌گیری نشان‌دهنده افزایش فشارهای بین‌المللی بر تهران و تلاش‌های آمریکا برای مهار نفوذ جمهوری اسلامی در سطح جهانی است. اما پرسش کلیدی این است که آیا واشنگتن واقعاً قادر خواهد بود اتحاد استراتژیک مسکو و تهران را بشکند؟
چرا گروه هفت حکومت تهران را هدف قرار داد؟
وزیران خارجه آمریکا، کانادا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ژاپن در کنار نماینده اتحادیه اروپا، در بیانیه خود نسبت به فعالیت‌های ایران در چندین حوزه ابراز نگرانی کردند:
- کمک نظامی به روسیه: ارسال پهپادهای شاهد ۱۳۶ و احتمال تأمین موشک برای ارتش روسیه در جنگ اوکراین، از جمله دلایل اصلی این محکومیت بوده است.
- برنامه هسته‌ای: گروه هفت مدعی است که ایران بدون توجیه معتبر در حال افزایش سرعت غنی‌سازی اورانیوم است، مسئله‌ای که می‌تواند احتمال بازگشت به مذاکرات هسته‌ای را کاهش دهد.
- حمایت از گروه‌های مسلح: این گروه ادعا کرده که ایران نقش تسهیل‌کننده‌ای در حمایت از سازمان‌های تروریستی و گروه‌های مسلح در خاورمیانه و دریای سرخ دارد.
- نقض حقوق بشر: برخلاف سایر کشورها، ایران تنها حکومتی است که در بیانیه گروه هفت به دلیل سرکوب داخلی و نقض گسترده حقوق بشر مورد اشاره قرار گرفته است.
آمریکا به دنبال چه هدفی است؟
ژنرال کیث کلاگ، فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور روسیه و اوکراین، در کنفرانس مونیخ اعلام کرد که آمریکا برای پایان دادن به جنگ اوکراین، تلاش خواهد کرد اتحاد روسیه با ایران، کره شمالی و چین را قطع کند. او تأکید کرد که دولت پیشین ترامپ چنین اتحادهایی را تجربه نکرده بود و باید دوباره مانع از ایجاد چنین محورهایی شد.
این رویکرد در راستای فشار اقتصادی مضاعف بر روسیه نیز قرار دارد. کلاگ اعلام کرده که تحریم‌های شدیدتر علیه مسکو، مشابه آنچه در قبال ایران انجام شده، می‌تواند اقتصاد روسیه را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، تقویت تحریم‌های دوگانه علیه ایران و روسیه، یکی از ابزارهای کلیدی واشنگتن برای تضعیف این اتحاد است.
واکنش تهران و مسکو؛ اتحاد پایدار یا موقتی؟
جمهوری اسلامی ایران همواره ادعا کرده که در جنگ اوکراین موضع بی‌طرفی دارد و تأمین تسلیحات به روسیه را تکذیب کرده است. با این حال، شواهد متعددی از سوی کشورهای غربی ارائه شده که نشان‌دهنده استفاده گسترده از پهپادهای ایرانی در حملات روسیه به اوکراین است.
از سوی دیگر، روسیه در شرایطی نیست که بتواند به راحتی از حمایت‌های تهران چشم‌پوشی کند. تحریم‌های غرب باعث شده مسکو به دنبال شرکای جدید اقتصادی و نظامی باشد، و جمهوری اسلامی یکی از معدود کشورهایی است که در این زمینه همکاری نزدیکی با کرملین دارد. با توجه به وابستگی روسیه به تسلیحات ایرانی و تمایل ایران به خرید جنگنده‌های پیشرفته روسی، این اتحاد بعید است که به‌سرعت از هم بپاشد.
آیا استراتژی آمریکا موفق خواهد شد؟
هدف واشنگتن از اعمال فشار بر تهران و مسکو، جدا کردن این دو بازیگر از یکدیگر و کاهش توانایی آن‌ها در مقابله با غرب است. اما موفقیت این راهبرد به چند عامل بستگی دارد:
- افزایش تحریم‌ها و تأثیر آن بر اقتصاد روسیه و تهران: اگر تحریم‌های جدید به گونه‌ای طراحی شوند که هزینه‌های این اتحاد را برای مسکو افزایش دهند، احتمال کاهش همکاری وجود دارد.
- موضع‌گیری چین و سایر قدرت‌های شرقی: اگر پکن همچنان به روابط خود با مسکو و تهران ادامه دهد، تلاش‌های آمریکا با چالش جدی مواجه خواهد شد.
- تحولات میدانی در اوکراین: در صورت تغییر شرایط جنگ و احتمال شکست یا پیروزی روسیه، محاسبات کرملین در مورد اتحاد با ایران نیز ممکن است تغییر کند.
بیانیه گروه هفت نشان‌دهنده افزایش فشارهای بین‌المللی بر حکومت تهران و تلاش آمریکا برای تغییر موازنه قدرت در جنگ اوکراین است. با این حال، شکستن اتحاد تهران و مسکو فرآیندی پیچیده خواهد بود که نیازمند اقداماتی فراتر از تحریم‌های اقتصادی است. در حالی که واشنگتن به‌دنبال کاهش نفوذ ایران در منطقه و جهان است، تهران و مسکو همچنان به دنبال تقویت همکاری‌های استراتژیک خود هستند. آینده این اتحاد تا حد زیادی به تحولات ژئوپلیتیک و تصمیمات کلیدی در کرملین و کاخ سفید بستگی دارد.
