امتیازات نامرئی زبان مادری:پزشکیان و مشکل ترجمه از ترکی به فارسی

دیروز فرصت شد اولین مناظره انتخاباتی در دور دوم را ببینم. نکته ای که در آن جلب توجه می کرد نقش زبان مادری در این رقابت هاست. پزشکیان ترک است، زبان مادری او ترکی/کردی است. از ویدیوهای کوتاه قبلی هم مشخص بود که او فارسی را خوب صحبت نمی کند. اما هنگامی که مناظره را کامل ببینید بهتر متوجه این نکته می شوید.

پزشکیان فارسی را به زبان ترکی صحبت می کند. او در هر لحظه مشغول ترجمه کردن از ترکی به فارسی است. به همین دلیل است که برخی عبارت ها خوب در نمی آید، برخی جملات ناقص می ماند، برخی کلمات گم می شوند و گاهی حتی جملات آهنگی غیر از آنچه او می خواهد پیدا می کنند: گاهی توهین آمیز می شوند، و گاهی خوشایند و دلنشین. هیچ کدام هم مد نظر او نیست: صحبت های او در فاصله چند ثانیه ای میان خلق معنا به زبان ترکی و ترجمه آن به زبان فارسی صورت می گیرد.

امیر حسین ثابتی نماینده مجلس در واکنش به یکی از این خطاهای زبانی پزشکیان نوشته است: «مدل صحبت کردن و گفتار برای کسی که میخواهد رئیس جمهور شود خوب نیست.» در جای دیگری، دوست فارس زبانی گفت که به شکل غیر مستقیم زبان و ادبیات پزشکیان را معادل دانش و تجربه او می گرفت.

اما واقعیت ماجرا همان زبان مادری است. در جامعه ایران اگر نتوانید فارسی تهرانی (و لهجه آن) را خوب صحبت کنید جامعه درجه دانش و منزلت شما را تنزل می دهد.

زبان مادری در جامعه ما هم امتیازات نامرئی می سازد وهم موانع فردی وساختاری در پیشرفت افراد. شاید مسیر زندگی فردی یا خانوادگی به گونه ای شود که فردی بر بسیاری از این موانع غلبه کند، اما بسیار پیش می آید (و برای اکثریتی اینگونه است) که این موانع امکان تحرک اجتماعی را از افراد سلب می کنند.

اثراث این امتیازات نامرئی بر نابرابری ها خیلی زود آغاز می شوند: زمانی که یک کودک فارس به مدرسه می رود و یک کودک غیر فارس به مدرسه می رود و تازه زبان فارسی را یاد می گیرد. در همان لحظه این کودکان از دو نقطه متفاوت رقابت را شروع می کنند. و این ادامه پیدا می کند به زمانی که هر دو برای استخدام در فرصت شغلی دعوت می شوند: یکی لهجه دارد و فارسی را با دشواری صحبت می کند و یکی فارسی تهرانی را به زیبایی صحبت می کند. و البته آنجا هم تمام نمی شود. حتی اگر فرد نامزد ریاست جمهوری شود باز یکی فارسی را بدون لهجه صحبت می کند و یکی با لهجه ترکی، و فارسی تکه تکه شده، و ناقص.

البته که موضوع پیچیده است و راه حل ساده ای ندارد. اما خوب است که به آن فکر کنیم و همیشه متوجه این امتیازات نامرئی باشیم.

نویسنده : عقیل دغاقله